آشنایی با خانه ملاباشی زیباترین خانه اصفهان

خانه ملاباشی، یکی از زیباترین خانه های اصفهان

خانه ملا باشی که به خانه معتمدی نیز معروف می باشد در شهر اصفهان واقع می باشد و مربوط به دوران های تاریخی مختلف ست. این خانه به سبک معماری دوران های صفوی و زند و قاجار بنا شده و مملو از آثار زیاد زیبای هنری وابسته به معماری ایرانی می باشد. درمورد ساکنان و این که چرا و چگونه این خانه معروف شده می باشد قصه ها و سرگذشت های جالب و شنیدنی وجود دارد. که به آن می پردازیم.

تاریخچه خانه ملاباشی

خانه ملا باشی مربوط به دوران صفوی و زند و قاجار می باشد. از این رو ما شاهد سبکهای معماری هر سه دوران در این خانه هستیم.

در دوران ظل السلطان حاکم اصفهان این خانه به همراه کوچه و محله اش توسط ملاباشی خریداری شد و در آن اهل شد. بعدها این خانه توسط فردی به نام معتمدی خریداری و بازسازی شد و  هم اکنون جزو جذب های گردشگری اصفهان محسوب می شود. این خانه بسیا زیبا و تاریخی در سال 1381 به عنوان یک  تاثیر ملی به ثبت رسید.

خانه ملاباشی در خیابان ملک، کوچه پشت بارو واقع شده می باشد.

خانه معتمدی یا ملاباشی؟

این خانه معروف به معتمدی نیز می باشد. بعد از گذشت سال ها و وقتی که این خانه در معرض تخریب قرار گرفته بود فردی به نام معتمدی آن را خریداری کرد و اقدامات زیادی در سمت بازسازی و احیا و تعمیر آن انجام داد و آن را از خطر نابودی و تخریب حفظ کرد. اگر امروزه این بنای زیبا تبدیل به یک جذب گردشگری شده در واقع عملکرد زحمات معتمدی بوده و خالی از لطف نیست که این خانه معروف به خانه معتمدی نیز می باشد.

با سعی ها و زحمات همین شخص این خانه در لیست آثار ملی ایران ثبت شد.

ملاباشی و چگونگی سفر او به اصفهان

میرزا احمد ملاباشی مرد خردمند و فقیهی بود که در دوران ناصرالدین شاه قاجار به عنوان منجم دربار کار می کرد. در آن دوران ملاباشی به ماموریتی در  اصفهان فرستاده شد. حاکم اصفهان در آن دوران یکی از پسران ناصرالدین شاه به نام ظل السلطان بود. از آنجایی که مادرظل السلطان اصالتا از نژاد قاجاری نبود مقام ولی عهدی را به او نسبت ندادند. همین امر سبب بروز رفتارهای نابهنجار و غیر رایج در وجود او شد که در عملکرد آن اقدام به ظلم و آزردن مردم اصفهان کرد.

یکی از کردار های غیر رایج و خارج از عرف این حاکم برای مانند نابودی بخش بزرگی از آثار نفیس زمان صفوی بود. او حتی به طبیعت و گونه های کمیاب حیوانات نیز رحم نکرد و با شکار های بی رویه اش سبب انقراض حیوانات زیاد کمیابی مشابه مارال و ببر خزری شد.

همین کردار های خشن و غیر اخلاقی ظل السلطان سبب شد تا همسرش خانه و مکان زندگی اش را ترک کند و در یکی از خانه هایی که در نزدیکی همین خانه ملاباشی و خانه مکان زندگی خودش بود اهل شود.

ظل السلطان برای تنبیه و تقاص همسرش به پسران خود دستور داد که مادرشان را به قتل برسانند. او برای این کار حتی نیمی از املاک خود را به عنوان پاداش معین‌کردن کرد.

همین امر سبب به وجود آمدن نا امنی و نا آرامی در شهر اصفهان شد و ملاباشی که یک روحانی زیاد معتمد و آرامی بود و را برای خواب‌کردن این ناامنی ها به اصفهان اعزام کردند.

سکونت ملا باشی در این خانه

همگامی که ملاباشی برای این ماموریت به اصفهان رسید این خانه تاریخی را خریداری کرد و به دستور دولت در آن اهل شد.

در آن دوران خانه ملاباشی چندان محبوبیت و معروفیت نداشت اما از نظر جایگاه در مقایسه با خانه ها و بناهای افراد سیاسی آن دوران و در آن مکان از اهمیت بالایی بهره‌مند بود. به طوری که خانه های معروف متعلق به اشخاص سرشناسی مشابه خانه ملک التجار تنها در دوری چند قدمی این خانه بود.

تا قبل از ورود ملاباشی به این خانه از نظر معماری نیز جلوه ی چندان زیبایی نداشت و تنها دارای یک زمستان نشین و دو پنج دری بود. اما بعد از سکونت ملاباشی در این خانه بخش های دیگری نیز به آن افزایش شد که جلوه و بها آن را زیاد حایز اهمیت کرد. در آن دوران یک بخش شاه نشین و اتاق نه دری نیز به این خانه افزایش شد که همین دو بخش افزایش شده این خانه را تبدیل به یک تاثیر تاریخی و هنری جذاب و باارزشی کرد.

ویژگی های خانه ملاباشی

این خانه زیبا و تاریخی نمونه زنده و بارزی از خانه و سبک زندگی مردم آن دوران در اصفهان می باشد. خانه ملاباشی در واقع نمونه ای می باشد که شما را می تواند به طور کلی با نحوه زندگی و فرهنگ مردم آن دوران آشنا کند.

نکته ی جالب در مورد این خانه وجود قالی های اصیل و قدیمی ایرانی در کف اتاق هاست که احساس و حال و فضای خانگی آن را بیشتر می کند.

همچنین از هنر فلزکوبی بر روی چوب در این بنای تاریخی استفاده شده می باشد.

خانه مشابه بسیاری از خانه های آن دوران به دو بخش اصلی تقسیم می شود. بخشی که در آن زندگی می کرده اند و اوقات روز را سپری می کرده اند و بخشی که مربوط به ارائه خدمت‌ها بوده می باشد.

این خانه دارای دو اتاق کار و سه ورود مجزای بیرونی می باشد. در ضلع غربی حیاط بیرونی اتاق مخصوصی برای اتاق کار مالک و پذیرش مراجعین اختصاص داده شده می باشد.

حیاط بیرونی، تابستان نشین، حیاط اندرونی و شاه نشین از بخش های دیدنی این خانه به حساب می آیند که کمی جلوتر به صورت کامل به آن ها می پردازیم.

حیاط بیرونی به وسیله پله هایی به طبقه بالا و ایوان متصل می شود. این بخش به علت اینکه قدیمی تر بوده و در دوران صفوی ساخته شده متحمل تخریب و پوسیدگی بر تاثیر بارش باران یا دیگر پدیده های طبیعی شده می باشد. پله های این اقبال به کلی تخریب شده و مورد بازسازی قرار گرفته می باشد.

وقتی داخل حیاط بیرونی این خانه می شوید وجود اتاقی در انتهای حیاط توجه شما را به خود جلب می کند. اتاقی با پنجره و شیشه های رنگی زیاد زیبا که یک عنصر آشنا و دوست داشتنی و  بی نهایت زیبا از معماری اصیل ایرانی ارائه می دهد. هنگام غروب تابش ملایم نور خورشید به داخل این اتاق جلوه ی زیاد زیباتری به آن می دهد.

درون اتاق پر از اشیا و وسایل با بها و قدیمی می باشد.

در همین بخش یعنی حیاط بیرونی اتاق کار تعبیه شده می باشد. اتاق کارها مکان کار ملا باشی بود که برای کار کردن از آنها استفاده می کرد و ارباب رجوعش را نیز در همین اتاق ها  پذیرش می کرد.

بخش تابستان نشین

راهرویی با تزئینات و نورپردازی های زیاد دلنشین شما را به سمت اقبال تابستان نشین این خانه هدایت می کند.

بخش تابستان نشین این خانه همان طور که قبلا به آن اشاره شد مربوط به دوران زندیه می باشد و قبل از سکونت ملاباشی در آن وجود داشت. البته اکثر این بخش ها مورد بازسازی واقع شده.

دیوار های این بخش مزین به نقاشی هایی می باشد که بیشتری آن ها در هنگام بازسازی ایفا شده و البته قسمتی از این نقاشی ها مربوط به همان دوران قدیم می باشد که نمونه آن را می توانید در کنار ستون اول ببینید.

بسیاری از تزئینات تاریخی قدیمی تر نیز در حین کاوش های تاریخی پیدا شده. روی سقف و دیوار این اقبال شاهد نام های سیارات و نام های باستانی ماه های ایرانی هستیم. این خانه به عنوان هتل و مکان اقامت مقامات سیاسی نیز کاربرد داشته می باشد و اتاق هایی معروف به اتاق اقامت در آن استفاده می شده می باشد.

حیاط اندرونی

مهم ترین اقبال این خانه که از نظر جلوه های بصری معرف زمان و آثار تاریخی می باشد مربوط به همین بخش از خانه می باشد. این بخش به علت اینکه ویژگی تاریخی خود را حفظ کرده و کمتر در معرض باز سازی قرار گرفته به شما امکان می دهد تا به طور ملموس و واقعی یک معماری اصیل مربوط به آن دوران را ببینید و درک کنید.

اتاق های نه دری و پنج دری با آن چوب های قدیمی یک فضای زنده و پویا از آن دوران را به نمایش می گذارد و شما را گویا به گذشته می برد.

آسان ترین بخش این اقبال از نظر بصری یک دیوار به آشکار بی جلوه می باشد که ممکن می باشد با آن فضا هماهنگی ایجاد نکند اما اگر به آن هم از نزدیک تمرکزفکر کنید می بینید که مملو از نقاشی های اصیل و قدیمی می باشد.

در حیاط اندرونی استخر آب زیاد زیبایی می باشد که در پایین آن یک سرداب تعبیه شده می باشد. این استخر میانی به شاه نشین ختم می شود.

در این بخش از خانه شما شاهد دو سبک معماری نسبتا گوناگون هستید که مربوط به دو دوران تاریخی صفوی و قاجاری می باشد. این اختلاف در سبک معماری سرداب ها قابل تشخیص می باشد. سرداب صفوی دارای سقف تاقی می باشد و چشمه آن آجری می باشد.

سرداب قاجاری دارای سقفی چوبی می باشد. طاقچه های این بخش نیز به همان سبک صفوی می باشد که از مشخصه های آن می توان به تزئینات زیاد اشاره کرد.

در بالای اتاق نه دری شاهد کنگره های چوبی منقوش زیبایی هستیم که این نیز یکی از مشخصه های مربوط به معماری قاجاری می باشد.

تزئینات و کابردهای بخش حیاط اندرونی

همان طور که اشاره شد این بخش دارای تزئینات هنر زیبا و اصیل ایرانی می باشد که از آن جمله می توان به نقاشی های زیبا اشاره کرد. در برخی از قسمتهای این خانه  ما شاهد نفوذ فرهنگ و هنر سبک غربی هستیم. نمونه آن را می توان در سبک معماری و نقاشی هایی با موضوع پرتره مشاهده کرد.

این بخش از خانه از پنج دری ها تشکیل شده بود. این پنج دری ها در واقع شبیه به اتاق های نه دری بود اما از نظر معماری کمی گوناگون بود. بر بالای دیوار های این اتاق ها دو پنجره تعبیه شده بود که مکان گذشتن و مرور غلامان بود و همچنین از این پنجره ها به عنوان دریچه ای برای تماشای مراسمات مذهبی توسط زنان استفاه می شد به طوری که زنان از پشت این پنجره ها در معرض دید غریبه ها نبودند.

بنا بر روایتی دیگر از زبان نگهبان این خانه ، پنجره های این اتاق مکان نشستن دختران و پسران جوانی بود که قصد ازدواج داشتند. این پنجره ها که روبروی هم بودند امکان دیدن جوانان را فراهم می کرد و در صورتی که همدیگر را می پسندیدند اعلام می کردند. سپس بزرگانی که در پایین اتاق ها بودند به رسم شادی کل می کشیدند.

بخش شاه نشین

اصلی ترین و زیباترین بخش این خانه اقبال شاه نشین می باشد. مالک این خانه بیشترین تمرکزش را در ساخت خانه به همین اقبال اختصاص داده می باشد. این قمست همچنین جزو بخشهایی می باشد که از گزند صدمه ها در امان مانده و متحمل کمترین بازسازی ها شده می باشد.

این بخش خود به تنهایی پایان زیبایی ها و اصالت هنر و تزئینات ایرانی را در خود جای داده می باشد. درون این اتاق ها مملو از اشیا و تزئینات زیاد قدیمی و زیباست.

آینه کاری ها، گچ بری ها و نقاشی های روی گچ، نور سحر آمیز تابیده شده از آن سوی پنجره های رنگی ارسی به داخل و تزئینات با بها دیگر جلوه ی زیاد محسور کننده ای به این بنا داده می باشد. تزئینات روی سقف و لوستر ها زیبایی این بخش را دو چندان کرده می باشد.

نکته قابل توجه این بخش همان پنجره های ارسی می باشد که جزو زیباترین ارسی هاست. اگر چه با گذشت دوران کمی به علت بید زدگی پوسیده شده می باشد اما هنوز سالم و پا بر جاست جلوه ی زیبا و سرزنده ای به ساختمان می دهد. نمونه این ارسی های زیبا را می توان در خانه مشروطه و انگورستان ملک نیز مشاهده کرد.

سخن پایانی 

علاوه بر اقبال هایی که ذکر شد این خانه دارای اتاق های متعددی می باشد که به عنوان اقامت گاه از آن ها استفاده  می شود. هر اتاقی بنا بر ماه های سال ایرانی نام گذاری شده و دارای ویژگی های منحصر به شخص خود هستند.